تخلیه نفتکش «صافر»؛ آیا تهدید زیست محیطی آن پایان یافته است؟

الوقت- نفتکش «صافر» یمن که به دلیل جنگ در دریای سرخ رها شده بود و با داشتن صدها هزار بشکه نفت به بمب ساعتی برای اکوسیستم منطقه تبدیل شده است، سرانجام سازمان ملل را وادار کرد که تا پیش از آنکه دیر شود، اقدامی انجام دهد. در همین رابطه، آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل روز سه‌شنبه در بیانیه‌ای تأکید کرد اقدامات پیچیده در دریای سرخ در سواحل یمن برای انتقال نفت از نفتکش فرسوده صافر به یک کشتی جایگزین در حال انجام است.

گوترش تاکید کرد:«در غیاب هر طرف دیگری که مایل یا قادر به انجام این وظیفه باشد، سازمان ملل خطر انجام این عملیات بسیار حساس را به عهده گرفته است. انتقال نفت از نفتکش صافر به یک کشتی دیگر گام حیاتی برای جلوگیری از یک فاجعه زیست محیطی و انسانی در مقیاس عظیم است». سازمان ملل اعلام کرد روند انتقال حدود ۱۹ روز طول می‌کشد و برای عملیات تخلیه این نفتکش ۱۴۳ میلیون دلار هزینه شده است.

پیتر درک هوف، سفیر هلند در یمن نیز در این رابطه گفت:«این عملیات نجات بسیار دشوار است و مسائل سیاسی اساسی و همچنین یک چالش مهندسی و جنبه مالی در آن وجود دارد. در این زمینه، هلند مسئولیت جلوگیری از یک فاجعه زیست محیطی در دریای سرخ را برعهده گرفته و ما دومین کمک کننده بزرگ در این عملیات نجات هستیم».

در این میان عربستان سعودی که با محاصره یمن مهمترین مانع تخلیه نفت صافر و عامل اصلی شکلگیری بحران زیست محیطی نفتی در آب‌های منطقه بوده بدون اشاره به کارشکنی‌های گذشته با صدور بیانیه ای از تلاش‌های سازمان ملل برای تخلیه محموله صافر استقبال کرد و از کشورهای اهداکننده کمک‌های مالی برای پایان دادن به تهدید نفتکش صافر قدردانی کرد.

به منظور جلوگیری از یک فاجعه ویرانگر زیست محیطی در دریای سرخ، سال گذشته در یک کنفرانس بین‌المللی، شرکت کنندگان میلیونها دلار برای مقابله با این بحران جمع‌آوری کرد.

بحران زیست محیطی صافر

صافر به طول ۴۰۰ متر در سال ۱۹۷۶ ساخته شد و حاوی حدود ۱.۱ میلیون بشکه نفت خام است. نفتکش صافر از سال ۱۹۸۰ به عنوان یک سکوی شناور ذخیره نفت مورد استفاده قرار می‌گرفت و  در نزدیکی بندر الحدیده لنگر انداخته است. نفت تولید شده در یمن به صافر منتقل می‌شد و از آنجا از طریق تانکرهای کوچکتر به داخل یمن حمل می‌شد اما از ۲۰۱۵ که جنگ ظالمانه ائتلاف سعودی علیه ملت یمن شروع شد، در نزدیکی سواحل بندر الحدیده لنگر انداخته و بلا استفاده مانده است. در این مدت هیچ گونه تعمیر و نگهداری از آن صورت نگرفته که منجر به فرسایش ساختار و وخامت شرایط نگهداری آن شده است که در صورت انفجار می‌تواند تبعات زیست محیطی جبران ناپذیری داشته باشد.

به دلیل سنگ اندازی سعودیها، تلاش‌ها برای بازرسی صافر سال‌ها به طول انجامید اما هشدارهای بین‌المللی در نهایت عربستان را به عقب نشینی واداشت و پس از آن دولت صنعا در ماه مارس گذشته، یادداشت تفاهمی با سازمان ملل امضا کردند که چارچوبی برای همکاری برای تسهیل این پروژه ایجاد کرد.

بازرسی‌ها سرانجام در ۳۰ می با ورود تیمی از کارشناسان شرکت خصوصی SMIT Salvage برای انجام مقدمات عملیات تخلیه آغاز شد و در ماه ژوئن، سازمان ملل پوشش بیمه‌ای را برای عملیات پیچیده و پرخطر ارائه کرد و مانع بزرگ دیگری را برطرف نمود.

قرار است SMIT در حین و پس از انتقال، میزان لجن نفتی باقی مانده در مخازن «صافر» را ارزیابی کند و برای تمیز کردن به محلی دیگر منتقل شود که خطر نشت احتمالی در آنجا وجود نداشته باشد.

سازمان ملل هشدار داده که حتی پس از انتقال نفت، نفتکش «صافر» در حال پوسیدگی همچنان یک تهدید زیست محیطی باقی می‌ماند و حفظ بقایای چسبناک نفتی و ماندن آن در شرایطی که در خطر تجزیه قرار دارد می‌تواند یک تهدید جدی برای محیط زیست منطقه به شمار آید.

اقدام سازمان ملل برای تخلیه این نفتکش، پس از آن انجام شد که کارشناسان حوزه محیط زیست نسبت به عدم تخلیه آن هشدار دادند.

آخیم اشتاینر، مدیر برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP)، درباره خطرات زیست محیطی با تخلیه این نفتکش تاکید کرد:«با هر بشکه‌ای که خارج می‌شود، خطر نشت احتمالی در منطقه ظاهر می‌شود و مردم یمن و کشورها و اقتصادهای وابسته به آنرا تهدید می‌کند و اکوسیستم مشترک دریای سرخ را تضعیف می‌کند». گفته می‌شود، درصورت انفجار صافر، حدود ۵۰۰ کیلومترمربع از زمین‌های کشاورزی یمن پوشیده از دوده خواهد بود و باعث از بین رفتن محصولات کشاورزی برای ۱۰ میلیون یمنی و ۱.۵ میلیون نفر در عربستان سعودی خواهد شد.

به گزارش ناظران، «این اتفاق همچنین می‌تواند کارخانه‌های نمک‌زدایی در دریای سرخ را تعطیل کند و بنادر الحدیده و سلیف را ببندد؛ اتفاقی که به معنای توقف راه‌های حیاتی برای آوردن غذا، سوخت و سایر منابع حیاتی به یمن است، کشوری که بیشتر مردم آن برای بقای خود به کمک‌های جهانی وابسته هستند».

کارشناسان گفته‌اند، «این کشتی در حال حاضر به دلیل انفجار ناشی از انباشت گازهای دود فرّار یا برخورد از یک معدن دریایی شناور، خطر قابل توجهی برای نشت نفت دارد. نشت قابل توجه ممکن است در هر زمان رخ دهد و محموله نفتی آنرا در امتداد خط ساحلی دریای سرخ یمن و به سمت کشورهای همسایه سرازیر کند. آلودگی شدید می‌تواند تا تنگه باب المندب گسترش یابد و حتی مقداری نفت از خلیج عدن عبور کند».

به گزارش سازمان ملل، پاکسازی نشت نفت از دریای سرخ ممکن است تا ۳ سال طول بکشد و نیاز به مداخله فوری دارد که ۲۰ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت و پیش‌بینی می‌شود که زندگی آبزیان تا ۲۵ سال بهبود نیابد.

از سوی دیگر، به دلیل قرار گرفتن کشتی در دریای سرخ، هر گونه نشتی می‌‎تواند روزانه میلیاردها دلار هزینه داشته باشد، زیرا باعث ایجاد اختلال در خطوط کشتیرانی بین تنگه باب‌المندب و کانال سوئز می‌شود و مقصر هر گونه وقوع بحران در این زمینه ائتلاف سعودی و سازمان ملل هستند که به دلیل منافع سیاسی خود این نفتکش را به گروگان گرفته بودند.

نفتکشی که به داد مردم یمن نرسید

پیامدهای بالقوه این نفتکش یک خطر بزرگ انسانی برای یمن است که در حال حاضر از کمبود مواد غذایی و سوخت رنج می‌برد.

در طی جنگ، رهبران انصارالله بارها از ائتلاف متجاوز و سازمان ملل خواستند تا این نفتکش را آزاد کرده و با انتقال نفت آن به سواحل یمن، بخشی از نیاز سوختی این کشور را تامین کنند اما سعودیها اجازه تخلیه آنرا ندادند و به عنوان اهرم فشاری بر علیه صنعا استفاده کردند تا بتوانند به خواسته‌های جاه طلبانه خود دست پیدا کنند.

گزارشهای زیادی از سوی نهادهای حقوق بشری در ارتباط با کمبود سوخت در یمن منتشر شده است که هزاران نفر به خاطر نداشتن نفت و گاز جان خود را از دست داده‌اند. نبود سوخت همچنین بر روند تامین غذا و آب نیز تاثیر گذاشته و باعث شده که میلیونها یمنی در معرض خطر سوء تغذیه قرار بگیرند.

نفتکش صافر در نزدیکی مناطق تحت کنترل انصارالله قرار دارد و ائتلاف سعودی چندین بار قصد داشت تا محموله آنرا تخلیه کرده و به یغما ببرد ولی انصارالله این توطئه را ناکام گذاشت و بشکه‌های نفت آن به دلیل درگیری دو طرف در دریا رها شده بود.

محمدعلی الحوثی، یکی از رهبران انصارالله در ماه آوریل در سخنانی گفت:«به دنیا ثابت شده که شعارهای سازمان ملل دروغ است و اقدامات آن در خدمت به تجاوزات آمریکا، انگلیس، عربستان و امارات علیه یمن است و ما مجدداً تأکید می‌کنیم که سازمان ملل مسئول کامل هرگونه نشت و انفجار صافر است».

سازمان ملل درحالی محموله سوختی صافر را به خاطر جلوگیری از بحران زیست محیطی تخلیه می‌کند که میلیونها یمنی سالهاست به دلیل محاصره اقتصادی در بدترین شرایط زندگی می‌کنند و نشان می‌دهد که جان این افراد برای جامعه بین‌المللی به اندازه محیط زیست اهمیت ندارد. درحالی که این نفت متعلق به یمنی‌ها است اما به دلیل جاه‌طلبی عربستان اجازه بهره‌برداری از آن را ندارند و حتی عربستان و امارات، در سالهای اخیر با سرقت منابع نفت و گاز یمن، میلیاردها دلار درآمد کسب کرده‌اند، درآمدهایی که می‌توانست هزاران یمنی را از وضعیت فاجعه باری که به آن گرفتار شده‌اند نجات دهد.